Yüksek gerilim hatlarındaki aşırı gerilim dalgalarının hasar etkisini önleyen cihazlardır. Bu dalgalar, yüksek gerilim hat arızaları, yıldırım düşmeleri ve kesici açması gibi durumlar sonucu oluşabilir. Parafudr, enerji iletim hatlarında meydana gelen aşırı gerilimi toprağa deşarj ederek koruma sağlar.
Son yıllarda, orta gerilimde bina tipi trafo merkezlerinin yerini metal köşkler almıştır. Ancak bu köşkler genellikle kompakt yapıdadır ve çoğunda orta gerilim parafudrlarını monte edecek alan bulunmamaktadır. Ayrıca, trafo çıkışlarındaki ana dağıtım panolarında parafudr kullanımı ve bakımı yapılmadığından dolayı, alçak gerilim hatlarından beslenen işyerleri ve konutlarda parafudr kullanımı daha önemli hale gelmiştir.
Aşırı gerilim yükselmeleri bir tesisat kaynaklı olabilir, buna “iç aşırı gerilim” denir. Örneğin, jeneratör yükünün kalkması, boşta çalışan bir hatta gerilim yükselmesi, kapasitif devrelerin açılması veya toprak veya fazlar arası kısa devre gibi etkenler bu aşırı gerilime neden olabilir.
Dış kaynaklı gerilim artışları da bir etkendir. Bunların başlıca nedeni, faz veya toprak hatlarına yıldırım düşmesidir. Aşırı gerilime karşı etkin bir koruma olmadığında, cihazlarda zarar görme riski vardır ve bu da maliyetli tamiratlara veya yeni ürün alımlarına yol açabilir. Ticari ve endüstriyel sektörlerde kullanılan birçok parçanın hassas elektronik devreleri vardır ve bu nedenle aşırı gerilimden kolaylıkla etkilenebilirler. Evlerimizde de giderek daha fazla elektronik devreli ürün bulunduğundan, konutlarda parafudr kullanımı gereklidir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, tüm kabloların uygun bir parafudr ile korunmasıdır.
Bina çatısında paratoner uygulaması yapılıyorsa, binanın girişine Tip 1 ve Tip 2 parafudr, tali dağıtım panolarına Tip 2 parafudr ve hassas yüklerin dağıtım panosuna uzaklığı 30 metreden fazla ise dağıtımın son noktasına Tip 3 parafudr koruması yerleştirilmelidir.
Eğer binada paratoner uygulaması yapılmıyorsa, yönetmeliklerde belirtilen C tipi şebeke panolarına uyumlu parafudr kullanılmalıdır.
Normal durumlarda, parafudr hattın akımını toprağa geçirmez. Ancak aşırı gerilim geldiğinde hızla devreye girerek gelen aşırı gerilimi toprağa boşaltır. Aşırı gerilim etkisi ortadan kalktığında tekrar normal çalışmaya döner. Normal çalışma sırasında parafudr açık durumdadır.
Parafudr arızaları, voltaj ve akım sirkülasyonunu güvence altına almanın hem sağlık hem de maddi açıdan önem taşıdığı bir konudur. Parafudr, bu güvenliği sağlamak için kullanılan önemli sistemlerden biridir. Tesisatta biriken statik elektrik veya yıldırım gibi olaylarda, parafudr kullanılarak tesisatın ve kullanılan cihazların zarar görmesi engellenir. Ancak, parafudrların %100 güvenlik sağladığını söylemek mümkün değildir. Ayrıca, tamir ve değişim masraflarından kaçınmak için parafudrün yanma riskine karşı önlemler almak önemlidir. Unutulmamalıdır ki, parafudr arızası pek sık olmasa da karşılaşılabilecek bir durumdur. Peki, parafudr arızaları nelerden kaynaklanır? Parafudrün yanmasına ne sebep olur? Bu konuyu beraber inceleyelim.
Parafudrün yanmasının birden fazla sebebi olabilir. Yanlış bağlantılar, sistemdeki akımı kaldıramayacak bir parafudr seçimi, düzenli bakımların yapılmaması gibi durumlar parafudr arızasına yol açabilir. Kontroller ve bakımların düzenli olarak yapılması kullanıcı kaynaklı hataların önüne geçmede etkili olabilir, ancak yüksek voltaj riski her zaman mevcuttur.
Yıldırımın voltaj ve akım değerlerini tahmin etmek mümkün değildir. Parafudrların belirli bir mesafede çoklu şekilde yerleştirilmesiyle kısmen önlem alınabilse de, voltaj üst sınırının aşılması her zaman mümkündür. Parafudr seçimi tesisatın ihtiyaçlarına göre yapılabilir, ancak bu riskten tamamen kurtulmak mümkün değildir. Bu nedenle, yıldırım veya statik elektrik kaynaklı voltaj ve akımların parafudra zarar vermesini engellemek için aşırı gerilim sönümleyici öğeler kullanmak gerekmektedir.
Parafudr arızası ve parafudr yanmasının belirtilerini anlamak önemlidir. Ayrıca, yeni nesil parafudrların avantajları da dikkate alınmalıdır. İşte bu konuda bilmeniz gerekenler:
Parafudr arızası belirtileri, aşırı gerilim sönümlenmesinde sorunlar, topraklama bağlantısında zayıflık veya kopma gibi durumları içerebilir. Parafudrün zarar görmesi durumunda, genellikle fiziksel hasar izleri, yanık kokusu veya erimiş parçalar gibi belirtiler gözlemlenebilir. Bir parafudr arızası tespit edildiğinde, hemen değiştirilmesi gerekmektedir.
Parafudr yanmasını önlemek için ise bazı adımlar atılabilir. İlk olarak, parafudr seçimi doğru bir şekilde yapılmalıdır. Tesise uygun donanım seçimi için topraklama direnci ve voltaj değerleri ölçülmelidir. Ayrıca, parafudrün nemlenme, tozlanma gibi durumlara karşı düzenli olarak kontrol edilmesi ve gerekli bakımların yapılması önemlidir.
Tesisin ölçüsüne bağlı olarak, voltaj üst sınırının aşılmasını engellemek için birden fazla parafudr yerleştirilebilir. Bu, riski azaltmak için etkili bir yöntem olabilir.
Ancak, tüm bu önlemlere rağmen risk tamamen ortadan kalkmaz. Parafudrlerin sürekli olarak kontrol edilmesi zor olabilir ve gözden kaçan en ufak bir etken bile parafudrün çalışamaz hale gelmesine neden olabilir. Bu durumda parafudr değişimi gerekecektir.
Yeni nesil parafudrlar, elektrik tesisatında kullanıldığında ek avantajlar sağlayabilir. B,C,D sınıfı diğer parafudrlara ihtiyaç duyulmadığı için daha kullanışlıdır. Yeni nesil parafudrlar, aşırı gerilimleri sönümleyerek elektrikli sistemlerin zarar görmesini engellerken iç ve dış akım peaklerinin sisteme girişini engelleyerek koruma sağlar.
Ayrıca, yeni nesil parafudrlar rutubet, toz ve kirden etkilenmez, dolayısıyla daha uzun süre kullanılabilir. Üst voltaj sınırı diğer parafudrlardan daha yüksek olduğu için normal şartlarda bu sınırın aşılması istisnai bir durumdur. Ancak, yeni nesil parafudr bu durumda otomatik olarak şebeke bağlantısını keser ve akımın tesisata yönelmesini önler. Bu nedenle, standart parafudrlardan daha güvenli ve işlevseldir.
Yeni nesil parafudrlar aynı zamanda B,C,D sınıfı parafudrların işlevini de yerine getirerek parafudr kurulu olan tesislerde parafudr yanması gibi arızaların önlenmesine katkı sağlar. Ev ve iş yerlerinde yeni nesil parafudr kullanarak yıldırımdan kaynaklı riskleri Sıfıra indirebilirsiniz.
